İSLAMDA TİCARET AHLAKI
İslâm'da ticaret; helâl kazanç yollarından biridir. Nitekim Yüce Allah Kur'an-ı Kerim'de, insanlara alışverişi helâl kıldığını şöyle bildirmektedir:
Kişinin hayatını devam ettirmesi, kendi ve sorumluluğu altındakilerin ihtiyacını giderebilmesi için çalışması gerekmektedir.
Çalışmak dünya hayatının bir gerekliliğidir. İnsan çalışmasının karşılığını hem dünya da hem de ahirette görecektir.
Hayatın devam etmesi ticarete, çalışmaya, üretime bağlıdır. Bununla birlikte alışveriş, ticaret, iş çoğu kişiyi ibadetinden, kulluğundan uzaklaştırmamalıdır.
Mal biriktirme kaygısı, dünyaya olan aşırı düşkünlük insanı aldatmamalıdır.
İş hayatına atılırken, meslek tercih ederken, bir işte çalışırken yapılan işin dinen meşru olması gerekmektedir.
Ticaret Hayatında İlkeler
Dürüstlük
Ticarette, alış verişte en önemli ölçü dürüstlüktür. Satılan malın kalitesini, sağlamlığını, varsa kusurunu gizlemeden, yalan söylemeden karşı tarafa söylenmelidir.
Dürüstlüğün zıddı yalan söz ve yalan yemin müslümana yakışmaz. Dünyalık elde etmek, daha çok kazanmak, malı satmak için yalan söylemek ve yalan yemin ahirette zarara uğramıza, kul hakkına sebep olacaktır.
Ölçü ve Tartıyı Tam Yapmak
“Ölçüyü tastamam yapın, (insanların hakkını) eksik verenlerden olmayın. ﴾181﴿ Doğru terazi ile tartın. ﴾182﴿ İnsanların hakkı olan şeyleri kısmayın. Yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın. ﴾183﴿” (Şuara, 26/181-183) Kur’an-ı Kerim’de ölçü ve tartıda hile yapanlar şiddetli bir şekilde uyarılmış, ahirette yaptıklarından hesap verecekleri hatırlatılmıştır.
Çalışan işçi, memur işini iyi yapmalıdır. Mesaisine dikkat etmeli, aldığı ücretin hakkını vermelidir. Şayet yaptığı işi iyi yapmayan, kul hakkına girmiştir. Aldığı ücreti helal ettirememiştir. İşveren, patron ise işçisinin hakkını gözetmeli, çalıştırdığı mesaisinin ücretini zamanında ödemelidir. “İşçiye ücretini, (alnının) teri kurumadan veriniz.” (İbn Mace, Ruhun, 4) Günümüzde işçilerin sigorta primlerinin yatırılmaması, eksik yatırılması, ücretlerinin zamanında ödenmemesi bir kul hakkıdır.
Ödemenin Zamanında Yapılması
Borçlu imkanı olduğu müddetçe söz verdiği zamanda borcunu ödemelidir. Zira borcun zamanında ödenmesi bir söz vermektir. Verilen sözün yerine getirilmesi gerekmektedir. Zamanında ödenmeyen borç, alıcıyı zor duruma düşürecektir. Hadisi şeriflerde “Maddi imkanı olan kişinin borcunu bekletmesi zulümdür.” (Müslim, Müsakat, 33) “Sizin en hayırlınız borcunuzu en iyi şekilde ödeyeninizdir.” (Buhari, Vekalet, 5) buyrulmuştur.